പഴയ രാജ്യത്തിലെ അഞ്ചാമത്തെയും ആറാമത്തെയും രാജവംശങ്ങളിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ചില രാജാക്കന്മാരുടെ പിരമിഡുകൾ സഖാരയിലാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ഇവയിലൊന്ന്, ഉനാസിന്റെ പിരമിഡ് വെനിസ് എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു; ഗ്രന്ഥങ്ങളാൽ അലങ്കരിച്ച ഏറ്റവും പഴയ പിരമിഡ് ശ്മശാനഅറയുടെ സവിശേഷതകതയാണ്. പഴയ രാജകീയ ശ്മശാനങ്ങൾക്ക് പുറമേ, ഈ കാലഘട്ടത്തിലെ പ്രഭുക്കന്മാരുടെ ശവകുടീരങ്ങളും സഖാരയിൽ നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു, അവ മികച്ച കരകൗശലവസ്തുക്കൾ കൊണ്ട് അലങ്കരിച്ചിരിക്കുന്നു.
ഓരോ മമ്മിയുടെയും അരികിൽ ഞാൻ കുറെ നേരംനോക്കി നിന്നു, എന്റെ മനസ്സ് എനിക്ക് നിയന്ത്രിക്കാനായില്ല.ഈ രാജാക്കന്മാരുടെ മമ്മികൾ ഒരിക്കൽ ഈജിപ്ത് അടക്കി ഭരിക്കുകയും ഈജിപ്തിൽ ചുറ്റിനടക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നവരായിരുന്നല്ലോ എന്നോർത്തു. ഞാൻ അസ്വസ്ഥനായി. ഞങ്ങൾ അവിടെമെല്ലാം കണ്ട് അലിയെ ഇറക്കിയ ശേഷം ഹോട്ടലിലേക്ക് മടങ്ങി. യാത്രയുടെ അവസാനം ഹക്കീം എന്നെ കെട്ടിപ്പിടിച്ചു, “ഹബീബി ടേക്ക് കെയർ, സലാം” എന്ന് പറഞ്ഞു. അവന്റെ പുഞ്ചിരി അമൂല്യമായിരുന്നു.
കുളിയ്ക്കും അത്താഴത്തിനും ശേഷം, ബാൽക്കണിയിൽ ഇരുന്നു നീന്തൽക്കുളവും മനോഹരമായ പൂന്തോട്ടവും നോക്കിയിരിക്കാൻ ഞാൻ തീരുമാനിച്ചു. ഈജിപ്തിനെ കുറിച്ചുള്ള ചരിത്ര വസ്തുതകളിലേക്കും അലി എന്നോടു പറഞ്ഞ കഥകളിലും എന്റെ മനസ്സ് അപ്പോഴും അലഞ്ഞുതിരിയുകയായിരുന്നു. പിന്നീടുള്ള രണ്ടു ദിവസവം കൂടി ഞാൻ അലിയോടൊപ്പം ചെലവഴിച്ചു, രണ്ട് ദിവസവും പുരാതന ഈജിപ്ഷ്യൻ ചരിത്രത്തെക്കുറിച്ചുള്ള കഥകളാൽ അവിടം നിറഞ്ഞു. കെയ്റോയിൽ നിന്നും 2023 ഒക്ടോബർ ഒന്നിനാണ് ഞാൻ അലക്സാണ്ട്രിയയിലേക്ക് യാത്ര തിരിച്ചത്.
വടക്കൻ ഈജിപ്തിലെ മെഡിറ്ററേനിയൻ തീരത്ത്, പടിഞ്ഞാറൻ ഡെൽറ്റയിൽ അലക്സാണ്ടർ ദി ഗ്രേറ്റ് അലക്സാണ്ട്രിയ സ്ഥാപിച്ചത്. റാഖോട്ട് എന്ന പേരിൽ ഒരു പുരാതന ഈജിപ്ഷ്യൻ പട്ടണം ഇവിടെ നിലനിന്നിരുന്നതായി പറയുന്നു. അലക്സാണ്ടറുടെ മരണശേഷം, സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ വിവിധ പ്രദേശങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണത്തിനായി അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജനറൽമാർ പരസ്പരം പോരാടി. ടോളമി ഐ സോട്ടർ ഈജിപ്തിന്റെ നിയന്ത്രണം ഏറ്റെടുത്തു, ടോളമിക് കാലഘട്ടത്തിന് തുടക്കമിട്ടു. അത് പ്രസിദ്ധമായ ക്ലിയോപാട്ര VII-ൽ അവസാനിച്ചു. അലക്സാണ്ട്രിയ ടോളമി ഭരണത്തിന്റെ ആസ്ഥാനമായി മാറി. അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ കിഴക്കൻ മെഡിറ്ററേനിയനിലെ ഏറ്റവും വലുതും പ്രധാനപ്പെട്ടതുമായ നഗരമായി തുടർന്നു. ഇന്ന് അലക്സാണ്ട്രിയയിലെ പ്രധാന സ്മാരകങ്ങളിലൊന്ന് ഡയോക്ലെഷ്യൻസ് കോളമാണ്. മെഡിറ്ററേനിയൻ കടലിന്റെ മണവാട്ടി” എന്നറിയപ്പെടുന്ന അലക്സാണ്ട്രിയ വളരെ മനോഹരമായ ഒരു നഗരമാണ്. സിറ്റാഡൽ ഓഫ് കെയ്റ്റ്ബേ, അലക്സാണ്ട്രിയയിലെ അതിശയകരമായ ലൈബ്രറി, ആകർഷണീയമായ ബീച്ചുകൾ, ഷോപ്പുകൾ, കഫേകൾ എന്നിവയൊക്കെ എന്റെ യാത്രയെ ആനന്ദകരമാക്കി.
ഇനി കൈത്ബേ കോട്ടയെക്കുറിച്ച് പറയാം. മെഡിറ്ററേനിയൻ കടലിന്റെ തീരത്തെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട കോട്ടകളിലൊന്നാണ് കൈത്ബേ സിറ്റാഡൽ. സുൽത്താൻ അൽ-അഷ്റഫ് അബു അൽ-നസ്ർ ഖൈത്ബേ അലക്സാണ്ട്രിയയിലെ വിളക്കുമാടത്തിന്റെ അവശിഷ്ടങ്ങൾക്ക് മുകളിൽ നിർമ്മിച്ചതാണ് കൈത്ബേ കോട്ട. നാവിക ആക്രമണങ്ങൾക്കെതിരായ അലക്സാണ്ട്രിയയുടെ പ്രതിരോധമായി ഇത് പ്രവർത്തിച്ചു. ചുണ്ണാമ്പുകല്ല് കൊണ്ടാണ് കോട്ട നിർമ്മിച്ചത്, ഏകദേശം 17550 മീ വിസ്തൃതിയിൽ വ്യാപിച്ചു കിടക്കുന്നതാണ് ഈ കോട്ട. കെട്ടിടത്തിന് ചുറ്റും പ്രതിരോധ ഗോപുരങ്ങളുള്ള ഒരു പുറം മതിൽ ഉണ്ട്. കോട്ടയുടെ ഉൾഭാഗത്തിൽ ചില മുറികൾ ബാരക്കുകളായി ഉപയോഗിക്കുന്നതും മറ്റുള്ളവ സംഭരണത്തിനായും ഉപയോഗിക്കുന്നു. കോട്ടയുടെ പ്രവേശന കവാടം നടുമുറ്റത്തേക്ക് നയിക്കുന്നു. അവിടെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന പ്രധാന ഗോപുരം ഞങ്ങൾ കണ്ടു. മൂന്ന് നിലകളുള്ള ചതുരാകൃതിയിലുള്ള ഒരു കൂറ്റൻ കോട്ടയാണ് ഇതിലുള്ളത്. നഗരത്തിന്റെ പ്രതിരോധത്തിനായി നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ബാൽക്കണികൾ വഹിക്കുന്ന പകുതി വൃത്താകൃതിയിലുള്ള ഗോപുരങ്ങളാൽ അതിന്റെ നാല് കോണുകളും കൈവശപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു.
നിധിയുടെ കുന്ന് എന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന കോം എൽ ഷോഫാക്കയുടെ കാറ്റകോമ്പുകൾ, എഡി രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഒരു വലിയ നെക്രോപോളിസും രാജകീയ സെമിത്തേരിയും ആയി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ചുവരിലെ ചിത്രങ്ങളിലും പ്രതിമകളുടെയും ശവസംസ്കാര വസ്തുക്കളുടെയും ശവകുടീരങ്ങളുടെയും ശൈലിയിൽ പ്രതിഫലിക്കുന്ന റോമൻ, ഹെല്ലനിസ്റ്റിക്, ഫറോണിക് കലാ ഘടകങ്ങളുടെ സവിശേഷമായ മിശ്രിതമാണ് നെക്രോപോളിസിനുള്ളത്. മധ്യകാലഘട്ടത്തിലെ ഏഴ് അത്ഭുതങ്ങളിൽ ഒന്നായിരുന്നു ഇത്. ഭൂഗർഭ കാറ്റകോമ്പുകൾ അൽപ്പം ഭയാനകമാണ്; പരസ്പരം അടുത്തിരിക്കുന്ന കല്ലിൽ കൊത്തിയെടുത്ത ശവകുടീരങ്ങളുടെ കാഴ്ച ഭയം മുറ്റിക്കും. മനുഷ്യ മനസ്സ് ചിലപ്പോൾ വല്യരു തമാശയാണെന്ന് തോന്നി. അറിയാനുള്ള ജിജ്ഞാസ ഉത്തരം കിട്ടാത്ത ചോദ്യങ്ങൾ, പ്രതീക്ഷ അങ്ങനെ സഞ്ചാരികൾ എല്ലാ ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയും കടന്നുപോകുന്നു. ഈജിപ്തിലെ മഹാരാജാക്കന്മാരും രാജ്ഞിമാരും മരണാനന്തര ജീവിതത്തിലേക്ക് പോകുന്നതിനായി അവരുടെ ശരീരം സൂക്ഷിക്കാൻ വലിയ സ്മാരകങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കിയിരുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, വിരോധാഭാസമെന്നു പറയട്ടെ, ഒരുപാട് കാര്യങ്ങളിൽ ദീർഘവീക്ഷണമില്ലായ്മ കാണാം. കാലം പോകെ ഈ ശവക്കുഴികൾ നിധി വേട്ടക്കാർക്ക് മോഷ്ടിക്കാനോ കൊള്ളയടിക്കാനോ ഉള്ളതായിത്തീർന്നു.
എനിക്ക് ജീവിതമുള്ള കഥകൾ കേൾക്കാനാണിഷ്ടം. ഞാൻ കഥകൾക്കു പിന്നാലെ പോകുന്നു. ഇന്നൊരു പുതിയ ദിവസമാണ്, അലക്സാണ്ട്രിയയിലെ കാഴ്ചകൾ കാണാനൊരു മനോഹരമായ പ്രഭാതം കൂടി. അന്ന് അലിയെ കൂട്ടാതെ ഹക്കിം ഒരു പുതിയ വഴികാട്ടിയുമായി വന്നു; അവന്റെ പേര് ആദം. ഞാൻ ചിരിച്ചുകൊണ്ട് അവനോട് ചോദിച്ചു “ആദ്യത്തെ മനുഷ്യൻ” അവൻ പുഞ്ചിരിച്ചുകൊണ്ട് അതെ, എന്നു പറഞ്ഞു. അലിയിൽ നിന്ന് തികച്ചും വ്യത്യസ്തനായിരുന്നു ആദം. ആദം കാറിൽ കയറി, പക്ഷേ അലക്സാണ്ട്രിയ വരെ അവൻ ഉറങ്ങി. ഉണർന്നിരുന്ന ഭൂരിഭാഗം സമയവും, തെരുവുകളിലേക്ക് നോക്കിയിരുന്ന അവൻ്റെ മനസ്സ് മറ്റെവിടെയോ അലയുന്നുണ്ടായിരുന്നു
പുരാതന കാലത്തെ ഏറ്റവും വലിയ ലൈബ്രറിയുടെ സ്മരണയ്ക്കായി നിർമ്മിച്ച ഒരു പ്രധാന ലൈബ്രറിയും സാംസ്കാരിക കേന്ദ്രവുമാണ് അലക്സാണ്ട്രിനയിലെ ലൈബ്രറി. പൊതു ഗവേഷണ ലൈബ്രറിയായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന, അറബ് ലോകത്തെയും മിഡിൽ ഈസ്റ്റിലെയും ശാസ്ത്രജ്ഞർക്കും ശാസ്ത്രത്തിന്റെ വിവിധ മേഖലകളിലെ അക്കാദമിക്, ഗവേഷകർക്കുമായി ഈ ലൈബ്രറി 2002 ഒക്ടോബർ 17 ന് ഈ കെട്ടിടം ഔദ്യോഗികമായി തുറന്നത്. പുരാതന കാലത്തെ അതേ സ്ഥലത്താണ് ഇതു സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ശാസ്ത്രം, കാലിഗ്രാഫി, പുരാവസ്തുശാസ്ത്രം. ഒരു പുനരുദ്ധാരണ ലബോറട്ടറി, അന്ധരും വികലാംഗരുമായ കുട്ടികൾക്കുള്ള ലൈബ്രറി, ആധുനിക പ്രിന്റിംഗ് സൗകര്യങ്ങൾ എന്നിവയും ഇവിടെയുണ്ട്.
അകത്ത്, ബിബ്ലിയോതെക്കയുടെ സ്ഥലത്തിന്റെ ഭൂരിഭാഗവും പ്രധാന വായനശാലയാണ്. അതിൽ ഡസൻ കണക്കിന് ഭാഷകളിലുള്ള പുസ്തകങ്ങളുണ്ട് എന്നിരുന്നാലും ശേഖരത്തിന്റെ ഭൂരിഭാഗവും അറബിയിലോ ഇംഗ്ലീഷിലോ ഫ്രഞ്ചിലോ ആണ്. പുതിയ ലൈബ്രറിയുടെ വിഭവങ്ങൾ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്ന നൂറുകണക്കിന് സന്ദർശകരെയും ഗവേഷകരെയും വ്യൂവിംഗ് ഡെക്കിൽ നിന്ന് കാണാം. വിസ്തൃതമായ മുറിയിൽ ഗ്ലാസ്, ഐവറി കോൺക്രീറ്റ് എന്നിവ കൊണ്ടുള്ള തൂണുകൾ മേൽക്കൂരയെ താങ്ങി നിൽക്കുന്നു. ഗ്ലാസിട്ട മേൽക്കൂരയിൽ നിന്നും പുസ്തകങ്ങളുടെ വിശാലമായ ശേഖരത്തിന് ദോഷം വരുത്താതെ മുറിയിലേക്ക് വെളിച്ചം കടത്തിവിടുന്നുണ്ട്. താഹ ഹുസൈൻ ലൈബ്രറിയിലെ വായനാമുറിയിൽ നിന്ന് ഞാൻ പ്രധാന വായനാഹാളിൽ പ്രവേശിച്ചു, അതിൽ പത്ത് കമ്പ്യൂട്ടറുകളും, ബ്രെയിൽ പ്രിന്റിംഗിന്റെ പഴയ കാലഘട്ടത്തിലെ അവശിഷ്ടങ്ങളും, ആധുനിക ബ്രെയിൽ-ട്രാൻസ്ക്രിപ്ഷൻ മെഷീനുകളും, ഓഡിയോബുക്കുകൾക്കുള്ള സംഭരണസ്ഥലവും ഉണ്ട്. മ്യൂസിയങ്ങൾ, കലയെയും ചരിത്രത്തെയും കുറിച്ചുള്ള പ്രത്യേക പ്രദർശനങ്ങൾ എന്നിവയുടെ ആസ്ഥാനമാണ് ഇവിടം.
സംസ്ക്കാര പൈതൃകമുള്ള നൈലിന്റെ കരയിൽ മമ്മികൾ ഉറങ്ങുന്ന മണ്ണിൽ സ്മാരക ശിലകൾ പോലെ കൊത്തുപണികളാൽ അലംകൃതമായ നാട്ടിൽ ചീസും , വെണ്ണയും, ഒലീവ് കായകളും പീറ്റ്സയും അത്തിപ്പഴങ്ങളും നിറഞ്ഞ കമ്പോളയിടങ്ങളിൽ തരുണീ മണികളുടെയും സുന്ദരന്മാരായ യുവാക്കളുടെയും നാടായ ഈജിപ്ത്തിൽ നിന്നും മടക്കയാത്രയ്ക്കൊരുങ്ങാൻ എന്റെ മനസ്സനുവദിച്ചില്ല. അത്രയേറെ കൊതിച്ചു വന്നിടത്തിൽ നിന്ന് മടങ്ങി പോകാൻ എനിക്കു കിട്ടിയ വിസിറ്റിങ്ങ് വിസയുടെ കാലാവധി കഴിഞ്ഞിരിക്കുന്നു. കെയ്റോയിൽ നിന്ന് അലക്സാണ്ട്രിയയിലേക്കുള്ള വഴി വളരെ നീണ്ടതായിരുന്നു. ഞാൻ തളർന്നു; ഹക്കിം എന്നെ തിരികെ ഹോട്ടലിൽ ഇറക്കി നന്ദി പറയുമ്പോൾ അവന്റെ കണ്ണുകളിൽ നനവു പടർന്നിരുന്നു. ഹക്കിം പോക്കറ്റിൽ നിന്ന് ഫോൺ എടുത്ത് ഞങ്ങളുടെ ഒരു ചിത്രമെടുക്കാൻ മുന്നിൽ നിന്ന ഒരാളോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു; അത് വളരെ പഴയ ഫോണായിരുന്നു, ചിത്രം അത്ര വ്യക്തമായിരുന്നില്ല എന്നാൽ ഫോണിലെ ഫോട്ടോ കണ്ടപ്പോൾ അവന്റെ പുഞ്ചിരിയിൽ ശുദ്ധമായ ഹൃദയമുള്ള ഒരു മനുഷ്യൻ തെളിഞ്ഞു നിന്നിരുന്നു. ഒരുപാട് നല്ല ഓർമ്മകളും കഥകളുമായി ഞാൻ ഈജിപ്തിൽ നിന്ന് മടങ്ങി. ഞാൻ കണ്ടുമുട്ടിയ ആളുകൾ, ഞാൻ കേട്ട കഥകൾ അതെല്ലാം എന്നിൽ എപ്പോഴും ജ്വലിച്ചു നിൽക്കും. ദൈവം അനുവദിച്ചാൽ വീണ്ടും ഈ നാട്ടിലേക്ക് ഒന്നുകൂടി വരണമെന്ന് ഞാൻ തീരുമാനിച്ചു. എനിക്കും ഹക്കിമിനും ഭാഷ കൊണ്ട് സംവദിക്കാനായില്ലെങ്കിലും എനിക്കറിയാം, അവന്റെ പ്രാർത്ഥനയിൽ അവൻ എന്നെ ഓർക്കുമെന്ന്. യാത്രകളിൽ നിന്നു കിട്ടുന്ന അപൂർവ സൗഹൃദങ്ങളിൽ ഒന്നാണവൻ. ചില യാത്രകൾ ഇങ്ങനെയാണ്, ജീവിതത്തിൽ വിലപ്പെട്ട പാഠങ്ങൾ പഠിപ്പിക്കുന്ന ആളുകളെ അവർ നിങ്ങൾക്ക് സമ്മാനിക്കുന്നു. ഇവിടെ ഹക്കിം എന്നെ പഠിപ്പിച്ചത് “ലളിതമാണു മനോഹരം” എന്നാണ്.
ഈജിപ്ത് കാണാൻ നിങ്ങളും ഇപ്പോൾ സ്വപ്നം കാണാൻ തുടങ്ങിയെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു. നിരന്തരമായ ആഗ്രഹം നമ്മളെ ഒരിക്കൽ അവിടെ കൊണ്ടെത്തിക്കു തന്നെ ചെയ്യും. ഈജിപ്ത്തിൽ പോകുവാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നവർക്കായി വഴിയിങ്ങനെ. 30 ദിവസത്തേക്കുള്ള 25 അമേരിക്കൻ ഡോളർ നൽകിയാൽ പുതുക്കാവുന്ന സിംഗിൾ എൻട്രി ടൂറിസ്റ്റ് വിസ ഓൺ അറൈവൽ ലഭിക്കും. എനിക്ക് ഒരു ഇന്ത്യൻ പാസ്‌പോർട്ടും യുഎഇ റെസിഡൻസിയുണ്ട്, അതിനാൽ യുഎഇയിൽ നിന്ന് യാത്ര ചെയ്യുന്നത് എളുപ്പമായിരുന്നു. ഈജിപ്ത് കണ്ടുകഴിഞ്ഞ് മടക്കയാത്രയ്ക്കായി എയർപോർട്ടിൽ ഇരിക്കുമ്പോൾ മനസ്സ് പറഞ്ഞു.”കഴിയുന്നത്ര യാത്ര ചെയ്യുക, അത് യഥാർത്ഥജീവിതത്തിൽ ജ്ഞാനത്തിന്റെ കണ്ണ് തുറപ്പിക്കും.” ഞാൻ ഈജിപ്തിൽ നിന്നു മടങ്ങാൻ വിമാനത്തിൽ കയറി. ജാലകത്തിലൂടെ പുറത്തേക്കു നോക്കി ആ മാന്ത്രികഭൂമിയോടു വിട പറഞ്ഞു.
